Hər il bir neçə tikilməkdə olan çoxmənzilli yaşayış binasında problemlər meydana çıxır. Bunun başlıca səbəbi bəzi şirkətlərin, MMC-lərin vəzifəli şəxslərinin səhlənkarlığı və işbilməzliyidir. Bu problemlərdən ən geniş yayılmışı tikintinin söz verilən vaxtda yekunlaşdırılmamasıdır. Bundan əlavə, mənzillərin iki və daha artıq şəxsə satılması da ən çox rast gəlinən problemlərdəndir. Ölkədə bu istiqamətdə problemlər artıq uzun illərdir ki, mövcuddur və davam edir. Düzdür, son illərdə bu kimi halların azalması müşahidə edilsə də, bu problemlər bəzi binalarda hələ də qalmaqdadır.
Tikilən binaların yarımçıq qalması və mənzillərin bir neçə şəxsə satılması halları əsasən bazarda təcrübəsi az olan və ya yeni yaranmış tikinti şirkətlərində rast gəlinir. Yəni əmlak sektorunda uzun illər tanınan və etibar qazanmış şirkətlərdə, demək olar ki, bu kimi hallara rast gəlinmir.
Problemlər hansı səbəblərdən meydana çıxır?
Bu kimi halların yaranmasının 4 əsas səbəbi var:
- İlk olaraq tikinti işini aparan şirkətlərin maddi bazasına nəzarətin və ya hər hansısa bir tələbin olmaması. Məsələn, Nizamnamə kapitalı 100 manatla qurulan bir “XXX” MMC bazar dəyəri milyonlarla ölçülən bir tikilini inşa etməyə başlayır. Yəni, sabah hər hansısa bir problem yarandıqda, bu problemləri həll etmək üçün həmin şirkətin dövlət tərəfindən müsadirə ediləcək heç bir maddi varlığı olmur.
- Qanunvericilikdə olan boşluqlar. Tikilən binanın layihəsi təsdiqləndiyi zaman tikinti müddətinə dair şirkətə hansısa tələbin qoyulmaması və yatikinti prosesinin davamiyyətinə nəzarəti həyata keçirən hər hansısa bir qurumun və ya sanksiya tədbirinin tətbiq edilməməsi.
- Tikintisinə başlanılan və ya tikilməkdə olan binada müştərilərə edilən satışların reyestrinin müvafiq dövlət qurumları tərəfindən aparılmaması. İlk növbədə belə bir reyestr işinin təşkil edilməməsi mənzillərin iki və ya daha artıq şəxsə satılması hallarına çox münbit şərait yaradır. Məsələn, belə deyək, 160 mənzillik bir binada 200 mənzilin satılması artıq o şirkətin rəhbərinin vicdanına buraxılır.
- Hesablaşmaların əsasən nəğd şəkildə həyata keçirilməsi həm vergidən yayınma hallarına, həm də satılan mənzilin dəyərinin az göstərilməsinə səbəb olur. Bu da məhkəmə mübahisəsi yarandıqda müştəriyə çox böyük maddi zərər vurur.
Problemli mənzillərin aqibəti
İndi isə keçək belə problemlərin yaşandığı binaların aqibətinə. Bu binalar işlər yarımçıq qaldıqdan və mübahisəli mənzillər yarandıqdan bir müddət sonra yaranan narazılıqlar və qanunsuz hallara görə sakinlər tərəfindən müvafiq qurumlara və məhkəmə orqanlarına şikayət edilir. Binanı inşa edən və ya cavabdeh şəxslər ya həbs edilir, ya da problemlərin həll edilməsi üçün onlara fürsət yaradılır. Bundan sonra həmən bina digər böyük tikinti şirkətlərinə rentabelli gəlirsə, onlar tərəfindən alınır və binanın işləri tamamlanır. Bu, ən yaxşı ssenaridir. Ən pis halda isə bina sakinlərin ümidinə qalır. İllər keçsə də problemləri həll edilmir. Hal-hazırda Bakı şəhərində bu aqibəti yaşayan onlarla bina var. Tikinti işləri yarımçıq qalmış binada əgər bir mənzilin iki və ya daha çox şəxsə satılması halı da varsa, məhkəmə mənzil ilk hansı müştəriyə satılıbsa əmlakınn ona məxsusluğu təsdiq edir. Mənzili sonradan alan şəxs və ya şəxslərsə, nəsə əldə etmədən sadəcə zərərçəkmiş olaraq qalır.
Hal-hazırda bu kimi halların meydana çıxması ötən illərlə müqayisədə azalsa da, bir xeyli yeni tikilinin problemi hələ də həll olunmamış qalır.
Müştərilərə məsləhətimiz odur ki, ev alarkən ilk növbədə mənzilin çıxarışının olub-olmamasına diqqət yetirin. Əgər binada hələ də çıxarışlar verilməyibsə, tikinti şirkətinin tanınan və etibarlı şirkət olub-olmadığını araşdırın, əvvəlki layihələri ilə maraqlanın. Bundan əlavə tikinti şirkətləri barədə də məlumatınız yoxdursa, bu zaman peşəkar əmlak ekspertlərindən məsləhət alın və ya rəsmi fəaliyyət göstərən əmlak agentliklərinə müraciət edin.
“RECA” MMC-nin direktoru Abbas Məmmədov.
